گزارش پایش برنامه الاتجاه المعاکس یکی از پر بیننده ترین برنامه های عربی در شبکه الجزیره

این برنامه یک میزگرد هفتگی است که توسط فیصل القاسم ارائه شده و طبق ادعای الجزیره به موضوعات حساس در حوزه سیاست، اقتصاد، مسائل اجتماعی و گاه مذهبی می پردازد. این برنامه مدّعی است که مباحث را با بررسی و طرح آرا متناقض انجام می دهد و افرادی را با نگرش های متضاد دعوت می کند.

جدای از اینکه شبکه الجزیره یک شبکه پر‌مخاطب عربی محسوب می شود این برنامه به صورت خاص نظر مخاطب گسترده ای را در جهان عرب و اسلام به خود جلب کرده است. برخی از قسمت های این برنامه فقط در شبکه اینترنتی Youtube بالغ بر 3 میلیون بیننده داشته است.

نظر به اینکه این برنامه با توجه به سیاست های ابلاغی از مدیران شبکه تنظیم می شود و تأثیر بسزایی روی افکار عمومی جهان عرب دارد، در صدد بررسی موضوعات طرح شده در این برنامه، طی پنج سال گذشته بر آمدیم که نتایج جالب توجهی به دست آمد.

این برنامه از تاریخ 16/04/2015 تا تاریخ 04/05/2021 حدود 293 قسمت پخش کرده است. از آنجاکه بخشی از این بازه زمانی مقارن با جنگ داعش در سوریه و برخی کشورهای همسایه آن بوده است، این انتظار می رفت که یکی از موضوعات چالشی و اصلی آن موضوع سوریه باشد ام با بررسی های انجام شده مشخص شد از میان 293 برنامه، موضوع سوریه 92 برنامه از آن را به خود اختصاص داده است که امری بسیار تعجب برانگیز می باشد. مضاف بر اینکه در این بازه پنج ساله، فقط 2 سال آن مقارن با زمان حیات دولت داعش در سوریه می باشد. این موضوع وقتی در کنار اقبال نسبی مردمی در جهان عرب به این برنامه قرار می گیرد، نتایج قابل توجهی را در اختیار ما قرار می دهد که در این قسمت پروژه ما در صدد تبیین و تحلیل این محتوا و جهت دهی فکری به مخاطب نیستیم.

بعد از موضوع سوریه یکی از موضوعاتی که در قسمت های بسیاری در این برنامه مورد بررسی قرار گرفته است موضوع «انقلاب های منطقه و عربی» می باشد. در این مبحث کلی در مورد میزان موفقیت، موانع انقلاب های عربی یا اینکه آیا انقلاب در یک جا صحیح بوده است یا خیر و این دست از موضوعات می پردازد. این عنوان کلی 27 قسمت از این برنامه را به خود اختصاص داده است که در میان آن حملات گروه های نظامی ضدّ حکومت بشّار اسد در سوریه که منجر به کشتار مردم بیگناه زیادی شده است به عنوان انقلاب های عربی  به حساب آمده است.

از میان موضوعات دیگری که با توجه به گستردگی پرداخت در این برنامه اصطیاد شدند می توان به موضوع «عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل» توجه کرد. هر چند این موضوع که در 2 سال اخیر بخصوص بعد از رونمایی ترامپ از پروژه ی معامله ی قرن، جزء یکی از مهم ترین و جنجالی ترین موضوعات جهان اسلام بوده است و فارغ از نتیجه گیری مهمانان و مجری برنامه، 11 برنامه را به خود اختصاص داده است. ذکر این نکته هم قابل توجه است که در بخشی از این قسمت ها نتیجه گیری برنامه در تأیید این عادی سازی بوده است.

موضوع بعدی که 12 قسمت را به خود تخصیص داده است بحث کرونا می باشد که از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.

موضوع دیگری که در این برنامه مورد بررسی قرار گرفته است موضوع تقابل ایران و آمریکا می باشد که به مباحث برجام، تقابلات، تعاملات و فرضیه های مختلف در مورد روابط ایران و آمریکا می پردازد که این عنوان کلّی 7 قسمت از را به خود تخصیص داده است.

در میان موضوعات مختلفی که در جهان عرب و جهان اسلام دارای اهمیت بسیار است تا جایی که شاید بتوان گفت مهم ترین موضوع باشد، موضوع اشغال فلسطین می باشد. با کمال تعجب در مدّت 5 سالی که این برنامه مورد بررسی قرار گرفت موضوع فلسطین فقط در 7 قسمت از این برنامه مطرح شده است. فارق از اتفاقات مختلف و مهمی که در مورد فلسطین و جنایات اسرائیل در این 5 سال حادث شده است، در این بازه ی زمانی 5 روز قدس وجود داشته که اگر به مناسبت روز قدس هر سال این برنامه دو جلسه را به این موضوع مهم تخصیص می داد باید 10 قسمت در مورد موضوع اول جهان اسلام که معضل فلسطین است در این بازه ی زمانی وجود می داشت.

یکی از مهمترین برداشت هایی که از این برنامه ی تأثیر گذار روی مردم عرب و مسلمان جهان می توان داشت همین پرداخت معنا دار به موضوعات مختلف می باشد که مثلا موضوعی مثل سوریه در مقابل موضوعی مثل فلسطین به چه میزان برای این برنامه مهم قلمداد شده است.

برخی از موضوعات دیگری که در این برنامه بحث شده شامل نقش ترکیه در منطقه، نقش عربستان در منطقه، جنگ ائتلاف سعودی و اماراتی با یمن و موضوعات اقتضایی می باشد.